Schaakclub Helpman, hoe het begon

Schaakclub Helpman is opgericht op 19 oktober 1939 door vier man. Hun verslag van de bewuste donderdagavond kunnen we in oorspronkelijke vorm nalezen. Het schriftje met de jaarverslagen en notulen van de (bestuurs)vergaderingen van de club begint met de notulen van de oprichtingsvergadering. De vergadering werd gehouden ten huize van E. Visser aan de Coendersweg 17 a te Helpman. Naast E. Visser waren ook aanwezig B. Boekema, J.D. Oosterom en A. Ousen. Een vijfde genodigde, C. Fiegen, kwam helaas niet opdagen.

Gevieren werd besloten tot de oprichting van Schaakclub “Helpman”. Een voorlopig bestuur bestaande uit vier man werd vastgesteld, met B. Boekema als voorzitter, en A. Ousen als secretaris/penningmeester.

Arie Ousen, adjudant Rijkspolitie, geb. 24-2-1897 Waardenburg, overl. 20-10-1978 Berkum.
Boeke Boekema, kleermaker, geb. 17-2-1897 Groningen, overl. 21-11-1985 Groningen.
Jan Dirk Oosterom, boekhouder, geb. 17-11-1902 Schoonhoven, overl. 5-5-1992 Groningen.
Epke Visser, vertegenwoordiger De Faam Suikerwerkenfabriek, geb. 19-6-1905 Nes Ameland, overl. 28-9-1968 Groningen.

De eerste clubavond werd belegd op maandag 23 oktober om 8:30 uur in het achterzaaltje van de christelijke kleuterschool aan de Helperoostsingel. Hierbij waren ook aanwezig C. Fiegen, J. Hulshof, G. Oldenziel (ja, het is een ‘G’, maar toegegeven, een tricky g), K. Zuidema, J. Menkveld.

Christiaan Fiegen, inspecteur levensverzekeringsmaatschappij, geb. 22-5-1892 Middelburg, overl. 4-1-1987 Zwolle.
Jan Hulshof, koopman/handelsreiziger, geb. 11-1-1891 Borger, overl. 5-4-1971 Groningen.
Gozen Oldenziel, ingenieur verificateur bij het kadaster, geb. 10-11-1873 Veendam, overl. 3-4-1941 Groningen.
Jan Menkveld, bouwkundige, geb. 12-10-1885 Assen, overl. 14-8-1947 Groningen [lid van 1939-1942]
Kornelis Zuidema, technisch ambtenaar, geb. 20-9-1893 Groningen, overl.

Bij een volgende vergadering op 6 november was de club al weer verder gegroeid. De heren G.L. van Dam (vergelijk de G met de G van Gozen Oldenziel, en merk het verschil op tussen deze G’s, en de J’s van Jan Hulshof en Jan Menkveld) en C. Prins traden respectievelijk met ingang van 30 oktober en 6 november aan als lid. Op deze vergadering wordt het waarnemend bestuur, bestaande uit de vier oprichters van Schaakclub Helpman, vervangen door een eerste gekozen bestuur. Hierin nam drie man zitting: Jan Menkveld voorzitter, Arie Ousen secretaris/penningmeester en Epke Visser wedstrijdleider.

Germt Luurt van Dam, boekhouder, geb. 29-6-1908 Bedum, overl. 8-9-1989 Assen.
Casper Prins, meubelmaker, geb. 28-1-1882 Groningen, overl. 28-9-1950 Groningen.

1e bestuur van Schaakclub Helpman

Voorzitter Jan Menkveld
Secretaris/Penningmeester Arie Ousen
Wedstrijdleider Epke Visser

De eerste weken van de nieuwe Schaakclub Helpman zitten erop. Van een initiatief van vier man op een donderdagavond in oktober is binnen drie weken een club geworden van 11 leden, met een gekozen bestuur. Een voortvarende start, maar de club zou nog roerige tijden kennen in de eerstkomende jaren.

Op 5 februari 1940 is er een ledenvergadering. Nieuw zijn de leden H. de Jonge, E. Hoexum, G. Drewes, A. Dekker, J. Bolt.

Herman de Jonge, huisschilder, geb. 15-4-1883 Assen, overl. 10-4-1951 Groningen.
Jan Eiben Hoexum, boekhouder, geb. 7-5-1914 Groningen, overl. 30-5-1984 Groningen.
Geert Drewes, rijksklerk hyp. en kad., geb. 21-6-1898 Groningen, overl. 29-6-1967 Groningen.
Arie Dekker, analist 1e klasse bodemkundig instituut, geb. 1893 Anna Paulowna, overl. 3-1-1964 Groningen [lid van 1940-1941].
Jan Bolt, gemeenteambtenaar, geb. 30-11-1907 Groningen, overl. 19-5-1972 Groningen.

Ter vergadering komen eerst een beterschapskaart aan de heer Oldenziel, daarna het reglement en het subreglement op de wedstrijden aan de orde. Een van de bepalingen zei dat het bestuur niet uit drie, maar uit vijf man moest bestaan: voorzitter, secretaris, penningmeester en twee ‘spelleiders’. Hierover werd gestemd, waarna tot het bestuur toetraden K. Zuidema en A. Dekker:

Ook besloot men om de wedstrijden voortaan te spelen in twee achttallen. De indeling moesten de spelleiders baseren op de in de afgelopen weken gespeelde partijen. Omdat de tijd te kort was om nog onderling te gaan schaken, speelden Ousen en Dekker simultaan tegen de overige leden.

Bonje in het bestuur

Een jaar gaat voorbij. Nederland wordt bezet, en Helpmans eerste winnaar van de wintercompetitie is daar. Helaas geen notities over deze eerste clubkampioen. Bij aanvang van de nieuwe wintercompetitie breekt binnen het bestuur de pleuris uit. Wedstrijdleider Dekker heeft op 9 januari 1941 aan de aanwezige leden voorgesteld om dat jaar geen achttallen, maar tientallen te maken. Niet dubbelrondig, maar enkel. De die avond aanwezige leden gaan hiermee akkoord, en secretaris Zuidema schrijft een brief met deze strekking aan de leden. Hierop reageren Visser en Ousen, de mannen van het eerste uur, als door een adder gebeten. Een bestuursvergadering wordt belegd op 20 januari om de kwestie te bespreken, liefst te sussen of de wereld uit te helpen.

Maar Visser en Ousen beginnen de avond met de mededeling dat zij zich terugtrekken uit de wintercompetitie. Visser noemt de voorgenomen plannen onbezonnen. De leden die instemden hebben de consequentiën slecht overdacht: nu loopt de competitie veel eerder ten einde, en zullen de resterende clubavonden matig worden bezocht. Ousen noemt de hele besluitvorming onrechtmatig, en in strijd met de reglementen.
Dit laatste mag zo zijn, maar nu wreekt zich een bijzonderheid rondom deze reglementen. Zij bestaan nog slechts in concept, en liggen bij Ousen(!) thuis, onder de belofte dat hij ze spoedig zou vermenigvuldigen. Het beroep op de reglementen keert zich als een boemerang naar Ousen zelf, die nu opeens de gebeten hond blijkt. Zowel Dekker als Menkveld wrijven het hem nog eens in dat het echt zijn eigen schuld is, Dekker had hem nota bene aangeboden de taak hem uit handen te nemen.
Ousen houdt echter voet bij stuk en eist een ledenvergadering om tot een geldig besluit te komen. Visser steunt, maar Menken, Dekker en Zuidema vormen de meerderheid. Zij blijven bij hun standpunt, waarop Ousen bedankt als bestuurslid, én als gewoon lid van de club. Visser bedankt alleen als bestuurslid. Een poging van Menkveld het tij te keren leidt er slechts toe dat de heren een afspraak maken de bescheiden van de club de volgende dag uit te wisselen. Ook zegt Ousen toe er sterk aan te denken een nieuwe schaakclub te beginnen!
Eenmaal wat tot bedaren gekomen krijgt Ousen spijt van zijn besluit, en op 22 januari schrijft hij het bestuur terug te komen van zijn bedanken als gewoon lid, waarmee het bestuur op zijn beurt akkoord gaat.