Er bestaan lijstjes van alles en nog wat, en ook over de meest vertaalde boeken. Op deze site is het netjes opgedeeld in continenten en ook landen. Ik was nieuwsgierig en ging kijken in hoeveel talen de sprookjes van Hans Christian Andersen zijn vertaald. Dat waren er 160, goed voor een plek in de wereldwijde top-10 van vertaalde boeken. Maar tijdens het lezen ontdekte ik iets verrassends, namelijk dat het meest vertaalde Letse boek een schaakboek is. De makers van de lijsten merken op dat het bijzonder is dat een theoretisch boek in de Europese lijst opduikt.
Een schaakboek uit Letland? Schakers hebben waarschijnlijk al geraden welk dat moet zijn, namelijk My System van Aron Nimzowitsch. Op de site wordt vermeld dat dit een behoorlijke indruk in de wereld van schakers hebben gemaakt. Dat lijkt me geen overdrijving. Het boek wordt door velen gezien als verplichte schaaklectuur. Zelf las ik het boek toen ik een jaar of 14-15 was. In het Deens. Het was een vertaling uit Duits (en ik vraag me af of Nimzowitsch het boek eigenlijk oorspronkelijk zijn boek in het Duits schreef en niet in het Lets). In ieder geval begreep ik, waarschijnlijk via de oudere spelers in de lokale schaakclub, dat ik My System moest lezen. Dus dat deed ik. Ik weet nog dat ik het een interessant, maar ook soms érg langdradig boek vond. Nimzowitsch gebruikt hier en daar héél veel woorden om iets uit te leggen, hij is erg omslachtig en maakt allerlei vergelijkingen. Daarom is overigens ook begrijpelijk dat het boek nu ook in een “easy” uitgave bestaat (Duitstalig). Wat ik me het beste van het boek kan herinneren, is de blokkade (van een vrije pion). Ik kan me ook nog iets over open lijnen (voor de Torens) en pionnenstructuur herinneren.
Nimzowitsch is in 1886 in Riga in Letland geboren en is in 1935 in Kopenhagen overleden. Omdat hij veel jaren in Denemarken heeft gewoond, wordt hij ook “de schaakleraar van Denemarken” genoemd (maar het komt ook door een hieronder genoemd boek). Zelf heb ik, denk ik, echter meer van Bent Larsen (1935-2010) geleerd, maar dan rijst natuurlijk de vraag of Bent Larsen door Nimzowitsch beïnvloed werd. Daar vertelt Bent Larsen het een en ander over in een interview in Raymond Keene’s boek Aron Nimzowitsch: A Reappraisal (1974).
Het eerste wat Larsen zegt in het interview in bovengenoemde boek van Keene is dat My System geen systeem is, het is een deel van een systeem, niet het hele systeem. Verder vertelt Larsen dat hij vrij snel in zijn schaakontwikkeling Nimzowitsch tot zich heeft genomen, en daarom vindt hij het moeilijk om specifieke Nimzowitsch-ideeën aan te wijzen, want wanneer je een paar van Nimzowitsch’ ideeën pakt, dan zeg je gewoon: “Yes, of course!”.
In het boevengenoemde interview vertelt Larsen verder dat hij 14 jaar oud was, toen hij de ideeën van Nimzowitsch leerde kennen, via een boek in 1945 geschreven door Bjørn Nielsen: Nimzowitsch – Danmarks skaklærer (vandaar de uitdrukking dat Nimzowitsch de schaakdocent van Denemarken is). Pas toen Larsen 17 jaar oud was las hij My System – en leerde eigenlijk niet zo veel, want hij had het immers al geleerd via het boek van Bjørn Nielsen.
Een van de dingen die volgens Larsen duidelijk herkenbaar is als een van de onderdelen van “het systeem”, is het blokkerende paard. En hij vertelt een verhaal van Donner over Euwe, die in 1950 een partij tegen Pilnik verloor, maar na de partij begreep Euwe niet de fouten die hij deed, namelijk dat hij zijn tegenstander een blokkerende paard toestond (zie hier de partij Euwe-Pilnik).
Larsen sluit het interview met te zeggen dat het moeilijk voor hem is om te zeggen hoe Nimzowitsch zijn stijl heeft beïnvloed, maar misschien zegt hij het toch tegen het einde, waar hij zegt dat Nimzowitsch een fighter was, een speler die niet bang was voor moeilijke stellingen. En dat is eigenlijk ook typerend voor Larsen zelf. Een van mijn boeken over Bent Larsen is geschreven door Eric Brøndum en heeft de passende titel: Bent Larsen – the Fighter (1979).
Om terug te keren naar Nimzowitsch, en de cirkel te laten sluiten: de opening 1.b3 heet Larsens opening, maar worden ook door velen Nimzowitsch-Larsen genoemd. Een mooie benaming die de beide namen van twee grote schakers bevat.